ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
25 Ιανουαρίου 2017
Με αφορμή τη 10η επέτειο από την εκδημία και τα 90 χρόνια από τη γέννηση του διακεκριμένου καθηγητή της Λειτουργικής, Ιωάννη Φουντούλη (1927-2007), την 24η Ιανουαρίου 2017, πραγματοποιήθηκε η Πρώτη Ετήσια Διάλεξη «εις μνήμην Ιωάννου Μ. Φουντούλη», από το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.
Η διάλεξη έλαβε χώρα στην κατάμεστη Αίθουσα Τελετών του Παλαιού Κτηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής «Αλέξανδρος Παπαναστασίου», παρόντος του εκπροσώπου της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Προύσης κ. Ελπιδοφόρου, Αναπληρωτή Καθηγητή, του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Καθηγητή Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, των Προέδρων των Τμημάτων Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, Καθηγητή Κωνσταντίνου Χρήστου, και Θεολογίας, Καθηγητή Παναγιώτη Σκαλτσή, της εκπροσώπου του Δημάρχου Θεσσαλονίκης κ. Ιωάννη Μπουτάρη, δρ. Μαρίας Τατάγια, Γενικής Διευθύντριας Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών, του πανοσιολογιωτάτου εκπροσώπου του Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ανθίμου, αρχιμ. Στεφάνου Τόλιου, πλειάδα αρχιερέων, κληρικών, ομοτίμων και εν ενεργεία καθηγητών, αρχόντων οφφικιαλίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, φοιτητών και πλήθους κόσμου.
Ο Πανιερώτατος Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ, Καθηγητής της Λειτουργικής και της Δογματικής στο Ινστιτούτο Μεταπτυχιακών Σπουδών Ορθοδόξου Θεολογίας στο Σαμπεζύ της Γενεύης, εκφώνησε Διάλεξη με θέμα, «Η πρόσληψη του έργου του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης στη σλαβονική λειτουργική παράδοση», συνδυάζοντας το επιστημονικό έργο το μακαριστού καθηγητή με την 600ή επέτειο από την εκλογή του Συμεών Θεσσαλονίκης στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της πόλης (1416/7).
Μετά το πέρας της Διαλέξεως η μεταπτυχιακή φοιτήτρια Άννα Βεργίδου έλαβε το Βραβείο Αριστείας «Ιωάννης Μ. Φουντούλης», το οποίο απονέμεται από το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας μαζί με το Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών. Τέλος, η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τραγούδια που ερμηνεύθηκαν από τον Σύλλογο Λόγιας Εκκλησιαστικής και Παραδοσιακής Μουσικής «Ρωμανός ο Μελωδός».
Αποσπάσματα από τη Διάλεξη του κ. Ιώβ:
«Είναι για μένα μεγάλη τιμή και χαρά να κάνω σήμερα, σ’ αυτό το ‘περίσεμνο’ Πανεπιστήμιο, την πρώτη διάλεξη στη σεβαστή μνήμη του Καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη, με θέμα: Η πρόσληψη του έργου του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης στη σλαβονική λειτουργική παράδοση. Θα ήθελα, πρωτίστως, να σημειώσω ότι επέλεξα το συγκεκριμένο θέμα, όχι μόνο γιατί ο τιμώμενος σήμερα υπήρξε ο κύριος μελετητής του λειτουργικού έργου του Συμεών Θεσσαλονίκης, αλλά, επίσης, γιατί το έτος 2017 συμπληρώνονται 600 χρόνια από την εκλογή του αγίου Συμεών ως αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης».
«Η αριστοτεχνική μελέτη του Καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη για το λειτουργικό έργο του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης ήταν η πρώτη που αφιερώθηκε σ’ αυτόν τον μεγάλο βυζαντινό Λειτουργιολόγο και αυτή που κατέδειξε τη σημασία του μέσα από την έκδοση ανέκδοτων έργων του».
«Από το corpus των έργων του Συμεών, αυτά που γνώρισαν μεγαλύτερη διάδοση και χρησιμοποιήθηκαν ευρέως, είναι εκείνα που δημοσιεύτηκαν το 1683 στο Ιάσιο από τον μοναχό Ιερόθεο Μόλυβδο, με την πρωτοβουλία του πατριάρχη Δοσιθέου Ιεροσολύμων. Τα κείμενα αυτά είχαν τόση μεγάλη απήχηση που κατέστησαν ένα πραγματικό εγχειρίδιο για τον ορθόδοξο κλήρο».
«Η ρωσική μετάφραση των έργων του οσίου Συμεών, αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, δημοσιεύτηκε σε μία συλλογή τριών τόμων, με τίτλο: Έργα πατέρων και διδασκάλων της Εκκλησίας, σχετικά με την ερμηνεία της Ορθόδοξης λατρείας. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε στην Αγία Πετρούπολη, κατά τα έτη 1856-1857, έξι χρόνια περίπου πριν από την έκδοση του υπ’ αριθμόν 155 τόμου της Πατρολογίας του Migne».
«Επιπλέον, ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης ενέπνευσε τον Ρώσο συγγραφέα Νικόλαο Gogol (1809-1852) για το έργο του, Στοχασμοί στη Θεία Λειτουργία, και τη νέα Skrizhal, στις ερμηνείες του Dmitrievski και άλλων».
«Ο λειτουργιολόγος Michel Lisitsin (1872-1918), στο επιστημονικό του έργο για το πρώτο σλαβό-ρωσικό Τυπικό που δημοσιεύτηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1911, αναφέρεται είκοσι φορές στον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης. Με βάση τη μαρτυρία του αγίου Συμεών, ο Lisitsin κάνει λόγο για το Συναξάριο ή Τυπικό της Μεγάλης Εκκλησίας και αναφέρεται στην αντικατάστασή του από το Ιεροσολυμιτικό Τυπικό κατά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους. Ο Lisitsin επικαλείται μαρτυρία του αγίου Συμεών, σύμφωνα με την οποία όλες οι εκκλησίες που εξαρτώνταν από την Κωνσταντινούπολη υιοθετούσαν το Τυπικό της Μεγάλης Εκκλησίας και για το λόγο αυτό, συμπεραίνει, ότι η Εκκλησία της Ρωσίας χρησιμοποιούσε ήδη από την εποχή του εκχριστιανισμού της το εν λόγω Τυπικό».
«Ο Ρώσος λειτουργιολόγος Michel Skaballanovich (1871-1931), στο Τυπικό του, παραπέμπει διαρκώς στην πραγματεία του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης, Διάλογος ἐν Χριστῷ. Το Τυπικό αυτό δημοσιέυτηκε σε τρεις τόμους στο Κίεβο, μεταξύ των ετών 1910-1915, στο περιοδικό του Πανεπιστημίου του Κιέβου ‘Saint Vladimir’».
«Ο Schmemann (1921-1983), ένας από τους μεγαλύτερους Ρώσους ορθόδοξους θεολόγους του 20ού αιώνα, στο τελευταίο του έργο, το οποίο είναι αφιερωμένο στη ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας και δημοσιεύτηκε στα ρωσικά μετά τον θάνατό του το 1984, αναφέρεται τρεις φορές στον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης».
«Πράγματι, η ερμηνεία των τελετών από τον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης έχει συχνά περιγραφεί ως συμβολική, με βάση της χρήση της από τους Ρώσους σχολιαστές και Λειτουργιολόγους του 19ου και του 20ού αιώνα. Ωστόσο, το έργο του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης δεν απετέλεσε ποτέ το αντικείμενο μίας εμπεριστατωμένης μελέτης των Ρώσων Λειτουργιολόγων του 19ου και του 20ού αιώνα. Άλλωστε, αυτοί δεν γνωρίζουν παρά μόνον το ήμισυ του έργου του, μέσω της ελληνικής έκδοσης του πατριάρχη Δοσιθέου Ιεροσολύμων, που ανατυπώθηκε στην Πατρολογία του Migne και μεταφράστηκε στα ρωσικά το 19ο αιώνα. Ωστόσο, μία τέτοια θεώρηση του έργου του Συμεών, άρχισε να αλλάζει κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και κυρίως από τον R. Bornert που παρατήρησε ‘τη σιωπηρή λειτουργική τυπολογία στο έργο του Συμεών, μέσω μίας μυστηριακής και πιο συγκεκριμένα μίας ευχαριστιακής θεολογίας’».
«Αλλά το σύμβολο της Λειτουργίας έχει μία ακόμη πιο ισχυρή έννοια, αφού ενώνει δύο πραγματικότητες· μία υλική και μία πνευματική. Κατά συνέπεια, ο συμβολισμός δεν περιορίζεται στη μνήμη, την ανάμνηση, μίας σκηνής θεατρικής ή γεγονότων του παρελθόντος, αλλά είναι επίκαιρος· αποτελεί την εκ νέου παρουσίαση μίας πραγματικότητας μέσω συμβόλων του παρόντος και κυρίως μέσω των Μυστηρίων. Στην καρδιά της συμβολικής γλώσσας των Μυστηρίων της Εκκλησίας βρίσκεται ο Λόγος του Θεού, ο Ένας της Αγίας Τριάδος, ο Σαρκωμένος Λόγος, ο οποίος ενεργεί διαρκώς και είναι διαρκώς ψηλαφητός μέσω των Μυστηρίων. Αυτό δεν παραλείπει να υπογραμμίσει ο Συμεών Θεσσαλονίκης στη λειτουργική τυπολογία του».
«Αυτός είναι ο λόγος που ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, του οποίου τη μνήμη τιμούμε απόψε, δικαίως υποστήριξε ότι ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης ακολουθεί μία συστηματική μέθοδο, αναζητώντας να αποκρυπτογραφήσει σε κάθε Μυστήριο τη μυστική και πνευματική σημασία του· ακολουθεί τους Πατέρες στη χριστολογική συμβολική ερμηνεία τους, αποκλίνει, ωστόσο, από τις αλληγορίες υπερβολές τους».
